Staatscourant 14 februari 2005


Dubbelinterview door Jelle van Buuren en Florentine van Lookeren Campagne. Het interview met Joke van den Bandt (VNO-NCW) - "We hebben liever geen software-richtlijn dan een slechte" - is te vinden op de website van VNO-NCW.

Patent op ruzie


Het hoofdpijndossier, wordt het al genoemd: de Europese richtlijn inzake octrooiering van in computers geïmplementeerde uitvindingen. Het voorstel wordt steeds weer van de Europese agenda op- en afgevoerd. Het Europese Parlement vindt inmiddels dat het voorstel geheel van tafel moet en wil een nieuw voorstel van de Europese Commissie. De Europese Raad wil het voorstel echter gewoon doorzetten. De Nederlandse regering heeft een motie aan de broek om haar oorspronkelijke steun aan het voorstel weer in te trekken. De manier waarop de staatssecretaris van Economische Zaken deze motie uitvoert, bevalt de Kamer echter weer niet. Voorstanders vrezen dat uitvindingen onbeschermd blijven als de richtlijn er niet snel komt. Tegenstanders vrezen daarentegen juist een machtsgreep van grote bedrijven. Inhoudelijk concentreert de vraag zich op de kwestie of software nu wel of niet patenteerbaar wordt door de richtlijn. Software wordt alléén patenteerbaar als het praktisch en specifiek toegepast wordt in een apparaat, stellen de voorstanders. Onzin, zeggen de tegenstanders. Patenten worden ook nu al verleend op software en de richtlijn maakt dat alleen maar erger.

"Software ontwikkelen zonder patentinbreuk vrijwel onmogelijk"


Ante Wessels is secretaris van Stichting Vrijschrift, die in Nederland een actieve rol speelt in het verzet tegen de richtlijn.

De richtlijn maakt patenten op software toch helemaal niet mogelijk? "De richtlijn suggereert inderdaad dat het niet om software als zodanig gaat, maar alleen om software die in apparaten wordt toegepast, zoals wasmachines met wat software erin. De voorstanders hebben het ook altijd alleen maar over wasmachines, of auto"s. Maar in de definitie van de richtlijn staat gewoon: computerprogramma"s. En nergens in de richtlijn staat dat de patenteerbare software gebonden moet zijn aan toepassing in een apparaat."

Verdient software geen bescherming? "Software wordt al beschermd door het auteursrecht. Willen we daarmaast ook exclusieve rechten verlenen op de ideeën die daar aan ten grondslag liggen? Het probleem is dat op heel simpele, triviale ideeën patent gelegd kan worden. Neem de buitenspiegels op auto"s. Vroeger zaten die op de voorkant, nu op de deur. Het idee om ze wat naar achteren te verplaatsen, is gepatenteerd geweest. Of neem een eenvoudige webwinkel. Er ligt patent op het idee om dingen te verkopen via internet, en op betalen met een creditcard via internet. Juist software zit bomvol met ideeën. Als je al die ideeën patenteerbaar maakt, krijg je software bomvol met patenten. In de VS bestaan 130.000 softwarepatenten, in Europa 30.000. Het is onmogelijk om daar kennis van te nemen. Het wordt dus vrijwel onmogelijk om nieuwe software te ontwikkelen, zonder patenten te schenden die vooral in handen zijn van een aantal grote bedrijven, zoals IBM en Microsoft. Dat is een rem op innovatie. Uit empirisch Amerikaans onderzoek blijkt dat budgetten verschuiven van Onderzoek & Ontwikkeling naar het verkrijgen en afdwingen van patenten."

Dat probleem wordt dus niet veroorzaakt door de richtlijn maar bestaat al langer? "Het is inderdaad een algemeen probleem van het patentrecht, maar omdat er zo veel ideeën in software zitten, verergert het probleem. De vorige staatssecretaris heeft de Kamer beloofd dat eerst het probleem van triviale patenten opgelost moet worden, voordat software patenteerbaar mag worden. De huidige staatssecretaris is die belofte een beetje vergeten."

De richtlijn harmoniseert alleen maar de bestaande praktijk, wordt gesteld. "Dat klopt deels. Het Europees Octrooiverdrag sluit patenten op software als zodanig uit. Maar men heeft de kapitale vergissing gemaakt dat nergens te definiëren. Het Europees Octrooibureau is daar mee aan de haal gegaan en heeft gezegd: software als zodanig is software zonder technische aspecten. Wanneer heeft software wel een technisch aspect? Als het op een computer draait. Dat doet alle software en is daarmee dus patenteerbaar. Dat is een hoogst discutabele interpretatie. Deze bestaande praktijk wordt nu geharmoniseerd en dat is zonder meer een ramp omdat de bestaande praktijk in heel Europa afdwingbaar wordt. Een Nederlandse rechter kan dan niet meer zeggen: de interpretatie van het Octrooibureau staat haaks op de geest van het Octrooiverdrag. Harmonisatie is dus geen neutrale operatie."

Waarom houdt de commissie zo vast aan de richtlijn? "De commissie wordt geadviseerd door de octrooideskundigen, die altijd aan tafel zitten met patentaanvragers. Hun blikveld is heel beperkt: ze kijken alleen naar de belangen van patentaanvragers, niet naar het algemeen belang of innovatie. Ze hebben er ook zelf een belang bij, want de gegroeide praktijk wijkt af van het Europees Octrooiverdrag. Codificatie van die bestaande praktijk is dus prettig. Het is tekenend dat het midden- en kleinbedrijf zich fel tegen de richtlijn keert. Je kunt wel grote multinationals als IBM en Microsoft ondersteunen, maar die scheppen banen waar ze willen. Wat schiet je daar mee op? Het MKB is in Europa de banenmoter en draagt de meeste belasting af. Het zou niet onverstandig zijn om wat beter naar het MKB te luisteren."